«КИСЛОРОДДУ БУУП КОЁМ» ЖЕ ЫРЧЫ МЕНЕН ПРОДЮСЕРДИН МАМИЛЕСИ

2000-жылдары катарынан чыгып бум жараткан жылдыздардын агымы менен кошо кыргыз шоу дүйнөсүнө продюсер деген түшүнүк келди. Жылдыздардын сахнадагы образын жаратып, ыр жаздырып, клип тарттырып берип, концерттерин уюштуруп атактуу кылган адамдар продюсер атала башташты. Көз жүгүртүп көрсөк, продюсер деп аталып жүргөн ишмерлердин дээрлик баары теле-радиодо иштегендер экен.

АГА-ИНИ, ЭЖЕ-СИҢДИ ТАНДЕМИ
Продюсер деген сөздү англис тилинен которгондо, «даярдоочу», «чыгаруучу» дегенди түшүндүрөт. Бул түшүнүк бизге каттуу сүӊгүй электеги, 90-жылдары бум жараткан эстрада жаатындагы агымга көз жүгүртө кетели. Алина Жетигенова, Айчүрөк Иманалиева, Динара Акулованын жылдызы жанган маалы эсиңиздедир. Бул агымда өзүн продюсер атагандар жок эле. Ага-ини, эже-сиңди катары бири-бирине жардамдашып келишкенин билебиз. Бек Борбиев канчалаган таланттын багын ачты, бирок өзүн расмий түрдө продюсер атабайт. Асел Турдалиева, Нуриса Абазова, Мая, Назмини сахнага алып келди. Динара Акулова Гүлмира Рыспаеваны, Айчүрөк Иманалиева Анжеликаны бала кезинен тарбиялап, элге таанытышты.

ПРОДЮСЕРЛИКТИ АССОЛЬ БАШТАДЫ
Продюсер деп аталууну Ассоль Молдокматова 2000-жылдардын башында баштап берди. Ассоль айым КТРде иштеп жүргөндө Алексти, Урмат Усеновду, Айя Садырованы, Мелис Абдрашитовду, Айжан Газиеваны канатына калкалап, шоудон бизнес жасоого үйрөттү. Стилдүү Ассоль өзү менен иштешип жаткан ырчылардын да имидж, стилине өзгөчө көңүл бурчу. Айя менен Айжан Ассолдукунан кем калышпаган кийимдери, чач жасалгалары менен күйөрмандарынын көңүлүн катуу эле бурушкан. Бул катарга Урмат Усеновду да кошууга болот. Продюсери менен араздашкан ырчынын «кислородун бууп коюу» да Ассоль айымдан башталган десек негиздүү. Буга гезиттин мурунку санында Урмат Усеновдун берген маегиндеги сөзү ачык мисал.

КАНАТ КУЛТАЕВ КАНАТЫНА КАЛКАЛАГАНДАР
Ассоль Молдокматова менен чогуу иштешип, көрсөтүүлөрдү тартып жүрүп Канат Култаев дагы сахнага талпынгандарды таптоого өттү. Бул жигит алгач расмий эмес түрдө Самат Дөөлөтбаков, Урмат Усенов менен иштешкен. Кийин Канаттын продюсерлигинин алдында «Туулган жер» аттуу ыры менен Темир Назаров пайда болду. Концерттерден калбаган, сахнага белеги менен катын кучактай чуркаган, «сүйөм, күйөм, өлөм!» деген күйөрман кыздар мына ошондо жаралды. Бул экөөнүн тандеми башкалардыкына караганда абдан эле ийгиликтүү болуп, Темир Назаров жаштар арасында бат эле номер биринчи жылдызга айланды. Бирок Канат менен Темирдин ортосунда нааразычылык орун алып, араздашып тынышты. Өзүнүн дарегине айтыла берген кептер Канат Култаевди тажатса керек, ошол маалда «продюсерликти таштайм» деп да чыкты. Бирок ал кезде «Сени гана» деп сахнада так секире бийлеген Мирбек Атабеков деген ысымдуу жигит менен иштеше баштаган эле. Кыраакы продюсер бул жигиттин сахнадагы келечегин көрсө керек, «продюсерликти таштайм» деген оюнан кайтып, Темир Назаровго кол шилтеп, баш-оту менен ишке киришип кетти. Ишинин жыйынтыгы катары кыргыз эстрадасында Мирбек Атабеков менен катар Даниель, Алихан, Гүлжигит Калыков, Бек Исраилов деген ысымдар таанымал болушту.

ДИНАРА ЭСЕНГУЛОВАНЫН ПРОДЮСЕРЛИК КАРЬЕРАСЫНДА...
КТРде алгач алып баруучу, анан музыкалык көрсөтүүлөрдүн режиссёрлугуна өткөн Динара Эсенгулова Султан Садыралиев, Кайрат Примбердиев, Бегимай Эсенгулова, Зари, Айдин Шер сыяктуу ырчыларды тарбиялай баштаган. Булардын арасынан кыргызча-казакча чалып сүйлөп, көздөрү оттой жанган Султан Садыралиевдин дүбүртү катуу чыгып, концерттери аншлаг менен өтүп, Темир Назаровдун атагын бат эле басып кеткен. Продюсери экөөнүн ортосундагы чырдан «ажырашып», кайрадан чогуу иштешип да көрүштү. Акыры Султан да, Кайрат да үйлөндү, Бегимай менен Зари турмушка аттанышты. Ал эми Айдин Шер экөө акча маселесинен улам таарынышкан, ошол боюнча кайра элдешүүгө келишкен эмес. Ошентип, Динара Эсенгулова продюсерлик карьерасын токтотту.

АСЫЛ АППАСОВАНЫН «БАЛДАРЫ»
2000-жылдары чыккан ырчылардын жаңы муунунда Мирбек Иманбеков, Ирлан Таалайбеков, Бегимай Карабаева деген да ырчылар бар эле. Бул ырчыларга убагында Улуттук телеканалдын режиссёру Асыл Аппасова продюсерлик кылган. Аталгандардын арасынан Мирбек Иманбековдун ырчылык иши ийгиликтүү болду десек жарашат. Бишкекте бир эмес, бир нече ирет концерт берип, жакшы эле элге таанылып калганда ал экөөнүн да ортосун кара мышык аралады. Бул чыр гезит беттеринде талкууга түшүп, эки жактуу кайым айтыштар бир топто барып тынчыды.

АНДАН ТЫШКАРЫ...
Ильяз Абдыразаков алгач Мырза Айдаралиев менен, кийин Баяке Чааров аттуу продюсер менен бир нече жыл иштешти.
Аида Кулуева, Эрмек Маматов, Карлыгач (Кайыргүл) деген ырчылар Назгүл Насиеванын продюсерлиги астында ырдашкан.
Башында Нелянын продюсери Арстанбек Абдыманов болсо, кийинчерээк Тынчтыкбек Кожобеков болгон.
«Атага кат» ыры менен таанылган «Артык & Сапар» дуэтине Дана Абдыбекова продюсерлик кылган. Топ тараган соң Дана айым Мээри Шакулина, Айбек Дайырбеков, Куралбек Чокоев деген ырчыларды да жандап калганы бар.
Рысбек Жабиров Султан Садыралиевге, өкүл балдары Урмат менен Неляга да продюсер болгон учур эске түшөт.
Тынчтыкбек Кожобеков «Импульс» тобун, Жаным Айзатты элге тааныткан.
Нурслан Сыдыгалиевдин жардамы менен Эрлан Андашев, Омар деген ысымдар белгилүү болгон.
Нурлан Мамакеев продюсер катары Самат Дөөлөтбаков, Максат Бегалиев, Микаэль, «Дельмар» тобу, кыскасы, көп жигитти тарбиялаган. Атайын «Нурлан Мамакеевдин продюсерлик борбору» деп атап, ошонун алкагында иш алып барган.

ТЕЛЕ, РАДИОДО ИШТЕП ПРОДЮСЕР БОЛУУНУН ПАЙДАСЫ ЧОҢ
Продюсер-ырчы келишими аягына чыга электе иштешпей калышып, коротулган чыгымды актай албай күйүп кеткен продюсерлер көп. Мындай жагдайлардын кай бири коомчулукка билинип талкууга алынса, айрымдары ич ара териштирүү менен чечилет. Султан Садыралиев, Мирбек Иманбеков продюсерлери менен болгон чуудан соң бут тосуулар болуп жатканын айтып арызданышканы эсибизде. Темир Назаров продюсери менен чырдашкандан кийин «мен «өчкөн» жокмун, болгону, теледен, радиодон ырларымды кетирбей жатышат» деп маек берген. Продюсерлердин «кислородду бууп коём» деген сөзү ошол жылдары модага айланып, бүгүнкү күндө да ийгиликтүү өмүр сүрүп келет.
Көрүнүп тургандай, 2000-жылдары жылдыздардын жаңы агымына продюсерлик кылгандардын баары Улуттук каналдын музыкалык көрсөтүүлөрүнүн жетекчилери, режиссёрлору, алып баруучулары, радиолордо иштегендер экен. Алардын колунда жылдыз жасоого мүмкүн болгон ресурстар, анан да кайра «кислородду бууп коё турган» күч бар.

КИЙИНКИЛЕРДЕ ЭМНЕ КЕП?
2009-жылы кыргыз сахнасында Каныкей деген ысым пайда болду. Бир-эки ыры менен бат эле элге алынып кеткен бул кызга кызыгуу көп болду. Кийинчерээк бул ырчынын артында продюсери Мамасадык Багышов баштаган команда турары, анын стили, имиджи, ырлары үч жылга жакын даярдалганы белгилүү болду. Каныкейдин айтымында, Мамасадык Багышов өткөргөн сынакка барып катышып, тандалып алынган маалда ал аты-жыты белгисиз жөнөкөй гана кыз болчу. Бул продюсер тууралуу маалымат чогулта келгенибизде ал деле Кыргыз радиосунда аз убакыт иштептир. Бирок Каныкейди өзүнүн аракети менен алып чыкты, таанытты десек жарашат.
Ди-джей Канат Кадыржанга продюсер болуу жакты окшойт, ошол жаатка өтө качты. Ал Дайыр Исмадияров, Нурлан Насип, Данияр Эрматов сыяктуу ырчылар менен продюсер катары иштешти. Бул ысымдардын элге таанылышына чынында эле анын эмгеги күч болду.
Учурдагы жаш ырчылар Жоодарбешим, Минюра Рахимжановага продюсерлик кылып жүргөн Каниет Жыргалбеков аттуу жигит «Манас жаңырыгы» телеканалынын кызматкери. Ырчы менен продюсер чыры буларга да жетип, Жоодарбешим өз алдынча иштөөгө өттү. Кетирген чыгымына жана эмгегине күйгөн продюсер Жоодарбешимдин «кислородун жаап салуу» аракетинде.

Продюсер ырчы темасындагы урунттуу окуяларды тизмектеп отуруп, ырчыларды чыгаруу үчүн продюсерлердин теле-радиодо иштеши өтө ыңгайлуу, пайдалуу жумуш экенине ынандык.

Сүйүн Кулматова
star@super.kg