СҮЙҮНЧҮ! БӨБӨКТҮҮ БОЛДУҢ!

Балалыктын дүйнөсүндө

Үй-бүлөнүн жаңы мүчөсү жарыкка келди. Бардыгынын көңүлү ага бурулуп, тун баланы көпчүлүк учурда унутуп коюшат. Мындайда алардын көкүрөгүндө кызганыч пайда болуп, өздөрүн керексиз сезиши мүмкүн. Эч качан буга жол бербеңиз, урматтуу ата-эне!

УЛУУ БАЛАНЫ ЭСТЕН ЧЫГАРБАЙЛЫ

• Наристеге жашооңуздагы маанилүү окуя тууралуу, үйгө дагы бир ымыркай келерин акырындап түшүндүрө баштаңыз. Экөөнү жакындатуу үчүн ичиңизге колун тийгизип, түйүлдүктүн кыймылдап жатканын сездиргениңиз оң. Ага кичинекей инисин же сиңдисин алып келериңиз жөнүндө жомокторду айтып бериңиз. Төрөлө турган бөбөккө чогуу ат тандоону оюнга айлантып, төшөнчүлөрүн тандоодо балаңызга кеңешсеңиз, экөөнүн ортосундагы байланышты бекемдейсиз.
• Төрөт үйүнөн чыгып, үйгө келдиңиз дейли. Кубанычтан албырган туугандар жаңы төрөлгөн балага үзүлүп түшөрү турган кеп. Мындай учурда көңүлдөн тыш калганын сезген тун балада бөбөгүн жек көрүү сезими пайда болот. Улуу баланы да “сагындык” деп эркелетип, тизеге отургузуп, мээрим чачыңыздар. Ымыркайды көрсөтүп, “карасаң, көзү сага окшош экен. Колдорун кармайсыңбы?” дегенден тажабаңыз.
• Көпчүлүк учурда кичине­кей бөбөктүн келиши менен ата-эненин көзүнө тун бала­сы чоңоюп кеткендей сезилет. Эсиңизде болсун, ал дагы сиздин мээримиңизге, кам­кордугуңузга муктаж. Эч качан “баланы карап тур дебедим беле?!” деген сыяктуу сөздөр менен урушпаңыз. Анткени экинчи баланы ал үчүн төрөгөн жоксуз. Ага андай жүктү артканыңыз туура эмес.
• Эки баланын жоопкерчилиги, албетте, оорураак. Бирок эки балага тең мээримди толук жеткирүүгө аракет кылуу керек. Мисалы, кичүүсүн эмизип жатып улуусуна китеп окуп берсеңиз, экөөнө тең толук кандуу көңүл бурбай жатканыңыз. Биринчи ачка болгон баланы эмизип коюп, экинчисине берилүү менен китеп окуп берсеңиз, жетиштүү деңгээлде мээрим бере аласыз.

БАЛДАРДЫН ОРТОСУНДАГЫ АРАЛЫК

“Эки баланын ортосундагы аралык канча болуш керек?” деген суроо да жаралбай койбойт. Психологдор балдардын ортосу төрт жаштан болгону туура дешет. Эмне үчүн?

Бир жылда төрөлгөндөр
Улуусу жылдын башында, кичүүсү жылдын аягында төрөлүп, бир жылда эки балалуу болушкандар да жок эмес. Мындай учурда улуу бала өзгөчө жабыркайт. Биринчиден, ичиндеги түйүлдүктүн айынан эне тун баласы менен жакшы байланышта боло албайт. Эмчектен эрте чыгаргандыктан, баланын тилинин чыгуусу, басуусу, дегеле жалпы өнүгүүсү кечеңдейт.

Эки жаш
Эки жаштагы бала да апасын бирөө менен бөлүшүүгө даяр эмес. Ошондуктан бөбөктүү болуу аны анчалык кубанычка бөлөбөйт. Мурун бардыгын өзү кылса, бөбөктүү болгондон кийин колдон түшпөй ыйлап, шымын булгап коюп, өзүнүн укугун талаша баштайт. Мындай учурда баланы сабап же кыйкырып оңдой албайсыз. Андан көрө тун балага көбүрөөк көңүл бурганыңыз оң. Анткени кичинекей балаңыз азырынча өзү менен өзү болуп, сизди кызганууга али кичине.

Үч жаш
Бул маалында балдардын кыз­­­ганычы өтө күчтүү болот. Бирөө менен атаандашуу, тең­тайлашуу бул учурда жак­шы өнүккөн. Шоктук кылып, бир нерсени катып салып же атайы­лап сындырып, ошону менен апасынын өзүнө көңүл буруусун талап кылат. Андыктан анын кыймыл-аракетине жакшы көз салуу керек.

Төрт жаш
Төрт жашында балдардын аң-сезими жетилип, бөбөктүү болууга даяр болуп калышат. Кыз балдар куурчактарына тамак берип, апанын ролун ойногонду жакшы көрүшөт. Апасын убара кылбай өзүнө кам көрүүгө жарап калат. Кээде кичинекейге өз демилгеси менен кам көрө баштайт.

Беш жаш
Бала чоңоё баштаган сайын жакын адамдарга муктаждыгы артат. Андыктан үй-бүлөдө кичинекейдин келиши аларга кубаныч гана тартуулайт. Эсиңизде болсун, кызганычтын үрөнүн себүүгө ата-эне өзү себепчи болбошу керек. Бирин жакшы көргөнүңүздү эч качан көрсөтпөңүз. “Сен чоңсуң да, ошон үчүн тортту бөбөгүңө алып коёюн” деген өңдүү сөздөр баланын психологиясына терс таасирин тийгизет.

Гүлшан Молдоева, телеалпаруучу:
“КЫЗЫМ “ТӨРӨБӨЙ ЭЛЕ КОЙСОҢ БОЛМОК” ДЕП КҮЛДҮРГӨН”
– Менин эки кызым бар. Экөөнүн ортосундагы жаш айырмачылыгы бир топ. Улуусу Чынара тогузга чыккандан кийин Айдананы төрөгөм. Айдана менен төрөт үйүндө жатсам, кызым сүйүнгөнүнөн төрөт үйүнө келгени көз алдымдан кетпейт. Бирок тогуз жыл бою көзүн карап, Чынарка деп жүргөнгө көнүп алган экен, бөбөгү келгенде аябай кызганды. Мурчуюп, кийимдерин ыргытып, жактырбай, бултуңдады. Бала төрөлгөндө баарыбыз эле кичүүсүнө көп көңүл буруп калат эмеспизби. Тигинин бултуюп калганын сезип, “бул сенин бөбөгүң, чоңойгондо сага жардам берет” деп койсок, кичине алданып калчу. Баса, бир күлкүлүү окуясы эсиме түштү.
Кичүү сиңдим да колумда жүрчү. Чынарага “Анара да менин кызым” деп коюп жатпаймынбы. Ал ойлонуп, “апа, менден кийин төрөбөй эле койсоң болмок экен” деп калды. “Эмнеге?”- десем: “Сенин сөйкө-шакектериңдин баары мага калат эле да”,- дейт.
Экөөнүн ортосунда жаш айырмачылык болгону менен, кызганыч сезимдери бар. Азыр деле эки кызым чукчуңдашып кетишет. “Кийимди Чынарага көп алып бересиз” деп кичүүсү таарынат. Чынара “Айдананы көп эркелетесиңер” деп калат. Экөөнүн ортосундагы атаандаштыкты жоюу үчүн бирдей мамиле кылганга аракет кылабыз. Экөөнү тең ээрчитип барып, каалаган кийимдерин сатып берем.
Чынарам турмушка чыкты. Айдана болсо №7-музыкалык мектепте 8-класста окуйт. Жакында Польшага эл аралык конкурска барганы жатат.

Нуржамал Жийдебаева
koom@super.kg