МАЙЛУУ ТАМАК ӨТТҮН ИШТӨӨСҮН БУЗАТ

Элден «өтүндөгү ташын алдырыптыр», «өтүн алдырыптыр» деген кепти көп эле угабыз. Бирок бул органдагы таш кайдан пайда болорун көбүбүз билбесек керек. Негизи эле өт организмде эмне кызмат кылат? Бул тууралуу Кыргыз Республикасынын Президентинин жана өкмөтүнүн иш башкармалыгынын алдындагы дарылоо-ден соолукту чыңдоо клиникасынын дарыгери Эрмек Исмаилов айтып берет.



ӨТ ООРУЛАРЫ

Стеаторея оорусу. Аталган оору витаминдердин, май кычкылдарынын, майлардын жетишсиздигинен, ичегилердин ылдый тарабынын оорушунан пайда болот. Тактап айтканда, өттө майды сиңирүүчү өт кычкылдарынын жетишсиздигинен улам организмдеги майлар сиңбей, заң аркылуу сыртка чыгып кетет. Заңдын өңү ак же боз болуп өзгөрөт.

Холецистит же өттүн сезгениши. Бул өтө кооптуу жана кеңири жайылган оору. Анын эки түрү бар: курч кармаган жана өнөкөт холецистит. Аталган оору менен көп учурда 40 жаштан өткөн аялдар оорушат. Мында дене табы 38-39 градуска көтөрүлүп, дененин оң жак тарабы чыдатпай оорутат. Өнөкөт холециститке кабылган учурда өттү алып салууну сунушташат.

Өт полиби. Бул дарт дүйнөдөгү адамдардын 5 пайызында кездешет жана өтө кооптуу эмес. Бирок зыяндуу шишик түрүндө да кездешпей койбойт. Аны хирургиялык жол менен гана дарылашат.

Өттүн рагы. Аталган оору көбүнчө 50 жаштан өткөн аялдарда кездешет. Шишик акырындык менен өттүн бардык тарабын жабыркатып, боорго өтө баштайт. Өттүн залалдуу шишиги көп учурда уулуу химиялык заттарга байланыштуу өндүрүштөрдө иштеген кызматкерлерде көп кездешет. Бул оору алгач таптакыр билинбейт, анткени көп убакытка чейин белгилери башка өт ооруларынын белгилерине окшош болот.

Дискинезия. Бул өттүн кыймылдоочу функциясынын бузулушу. Мында өт өтө көп жыйрылат, же тескерисинче, жыйрылуусу нормасына жетпей калат да, натыйжада өт суюктугунун бөлүнүп чыгуусунда маселе жаралат. Бул оорунун себеби стресс, айрым тамак-аштарга болгон аллергия, гормоналдык бузулуу, климакс болушу мүмкүн.

Холангит. Өт жолдорунун бактериялык инфекциядан пайда болгон сезгенүүсү. Катуу кармаган холангит чыйрыктырып, температураны көтөрөт, көл-шал кылып тердетет, боор чоңоюп, оң кабырганын асты салаңдагансып тартылып, салмактанып ооруйт.

Өт жана өт жолдорунда таштардын пайда болушу. Аталган оору өзү тууралуу белгини ар кандай бериши мүмкүн. Мисалы, оң капталдагы кабырганын асты сайгылашып ооруйт. Мындай абал ар кандай татымалдарды, майлуу, ачуу тамактарды, алкоголдук ичимдиктерди колдонгондон кийин пайда болот. Оору тамак сиңирүүнүн начарлашы, көңүл айлануу, табиттин жоголушу, уйкусуздук сыяктуу белгилер менен коштолот. Тиешелүү анализдер тапшырылып (кандын жалпы анализи, УЗИ), таштын бар экендиги аныкталгандан кийин анын көлөмүнө жараша дарылоо жүргүзүлөт. Оорунун алгачкы стадиясында дары-дармектер, мүнөздөп тамак ичүү сунушталат. Өөрчүп кетсе хирургиялык ыкма пайдаланылат.

ӨТТӨ ТАШ КАЙДАН ПАЙДА БОЛОТ?

• Туура эмес тамактануудан, өсүмдүк майларына караганда жаныбарлардын майын көп колдонуудан. Тамак-аш менен организмге кирген холестерин ташка айланат да, өттүн астына чөгөт. Убакыттын өтүшү менен чоңоё берет.
• Ашыкча салмактуулуктун негизинде зат алмашуунун бузулушунан;
• Боордо инфекциянын топтолушунан жана боордун уулануусунан улам өттө, өт жолдорунда, боордо кум пайда болуп, ал бара-бара ташка айланат.
• Гормоналдык бузулуудан;
• Кандын курамында билирубиндин көбөйүп кетиши же боордун иштешинин начарлашы кара же кочкул түстөгү таштарды, ал эми кальций туздарынын көбөйүшү ак же түссүз таштарды пайда кылат.
• Аз кыймылдуу жашоо образынан;
• Көпкө ачка жүрүү да бул ооруга себеп болуп калышы мүмкүн.

ӨТКӨ КАМ КӨРҮҮ

• Күнүнө жок дегенде 4-5 жолу, аз-аздан, белгиленген бир убакытта тамактануу туура. Бир күндө 1,5-2 литр суусундук ичкен туура.
• Жатарда ашыкча тамак жегенге болбойт. Өзгөчө майлуу, ачуу тамактардан, сүрсүгөн, куурулган балык, эттен, шоколад, жумуртканын сарысынан, малдын майынан баш тартуу керек. Спирттик ичимдиктерди ичкенге болбойт.
• Эртең мененки көнүгүүлөрдү жасоо, күнү бою кыймылда болуу (басуу, спорттун жеңил түрлөрү, сууда сүзүү, лыжа тебүү).
• Ичеги-карын ооруларына олуттуу мамиле жасоо, өзүнө жакпаган, аллергия кыла турган азыктарды билип алуу, андан баш тартуу, тишти таза күтүү, тонзиллит жана башка инфекцияны өз убагында дарылоо чоң мааниге ээ.
• Ашыкча салмактан арылуу, калориясы аз, витаминдүү азыктарды пайдалануу шарт. Алсак, сүт азыктары, жашылча-жемиштер, мөмө-жемиш кактары, сулу, тооктун эти, балык, жумуртка жана башкалар.

Дамира Арстанова
kenesh@super.kg