Эгерде саясий-укуктук маселелер турукташтырылбаса, анда экономика жана инвестициялык климат такыр эле кургуйга кулап кетиши мүмкүн.
“Адилет” укуктук клиникасынын жетекчиси Чолпон Жакупова редакцияга берген маегинде.
“Жетинчи кабатта Жээнбеков отурабы же Жапаровбу, чынын айтсам, мага баары бир. Мен мыйзамды сыйлаганды билген администрацияны колдойм. Акыйкаттык, инвестициялык жагымдуулук, экономикалык өсүш деген түшүнүктөр конституциялык жоболорго жана мыйзамды сыйлоого түздөн түз байланыштуу”, - деди.
Чолпон Идиновна жана анын кесиптештери азыркы учурда эмоциялар же саясий дымактар менен эмес, мыйзамдын жоболору жана акыл-эстүү көз караш менен өлкөдөгү кырдаалды талдап чыгып, өздөрүнүн чыныгы сунуштарын айткан азчылыктын бири.
Жакупованын айтымында, мыйзамдуулук жана Конституциянын үстөмдүүлүгү - бүгүнкү күндөгү Кыргыз өлкөсүндө болуп жаткан окуялардын бирден бир турукташтыргычы.
«БШКнын парламенттик шайлоонун жыйынтыгын жокко чыгаруу жөнүндөгү чечими болжолдуу түрдө туура эмес жазылгандыгына байланыштуу жокко чыгарылышы мүмкүн деген пикирлер бар. Ал эми азыр болсо, кагылышуу, жарандык тирешүү коркунучу ушунчалык жогору жана коом таптакыр саясатташып кетти. Мен жөн гана мындай маселелерди көтөргүм келбейт. Саясий кырдаалдын курчушуна жол бербөө керек. Бардыгы шайлоо таза өткөн жок деген бүтүмгө келишти. Эгерде бардыгы мыйзамдын чегинде болгондо, эч кандай нааразычылыктар болмок эмес. Эми БШКнын бул чечимин четке каксак, анда укуктук туңгуюкка кептелебиз. Азыр эмне болуп жаткандыгын караңыз - Жогорку Кеңеш негизги мыйзамдын ченемдерин четке кагууда, мындай кылуу такыр туура эмес экенин юристтердин баары айтышууда. Эгерде биз Конституцияны - негизги мыйзамды буза берсек, биз легитимдүү органсыз калабыз. Ошондой эле конституциялык талаадан чыгып кетебиз. Эмне дейм, ансыз деле абалыбыз дурус эмес. Кыргыз өлкөсү обочолонгон абалда эмес, глобалдык мейкиндикте турмушун улантууда. Биздин белгилүү милдеттенмелерибиз бар жана конституциялык талаадан сүрүлүп баратып, ымалага келе албай, колубузду сунуп тилемчи болуп, дүйнө кезип жүрөбүз жана инвестициялык климатты калыбына келтирүүнү каалап жатабыз", - деп маселенин укуктук жагын түшүндүрдү Чолпон Жакупова.
Муну менен анын айтымында, инвестициялар эле келбей койбостон, колубузда бар нерселерден да айрылып калабыз.
«Биз түшүп кеткен укуктук туңгуюк бүгүнкү күндөн баштап бизде хандык бар деп кесе айтып салууга барабар. Сиз бул тууралуу кааласаңыз бүгүн же эртең айта аласыз. Маселе, сиздин жаныңыздагылар өзүн-өзү ханмын деп жарыялаган адам менен учурашканында, ким силерге акча берет, бул дагы маселе.
Биздин бюджет толугу менен инвестициялардан жана донорлордун акчасынан көз каранды! Буга байланыштуу биринчи кезекте Конституцияга негизделбеген саясий чечимдердин экономикалык кесепеттери жөнүндө ойлонуш керек. Мындай жоготуунун экономикалык кесепети, дагы бир жолу кайталайм, бизди эч ким сыйлабайт жана эч ким бизге акча бербейт. Биздин бизнес азыр түйүнчөктөрүн түйүп кетүүгө камданышууда, эч ким бул жакка акча салгысы келбейт. Ушундай чексиз баш аламандыктардан ишкерлер тажады. Бул кимге жагат? деп Жакупова риторикалык суроолор менен ойго салды.
Күтүлүп жаткан бюджеттик жоготууларды эске алып, Кыргыз өлкөсү жаңы жылга чейин банкрот болушу мүмкүн дейт Жакупова.
“Жарандарды, экономиканы, мыйзамдарды, өлкөнү көмүп сала албайсың! Бизде акча да жок! Мындай көрүнүштөргө маани бербөө жана Конституцияны одоно бузуу менен биз конституциялык туура чечимдерди кабыл ала албайбыз”, - деп чакырат Жакупова.
5-6-октябрь күндөрү болгон массалык нааразычылык акциялары жана парламенттик шайлоонун натыйжалары жокко чыгарылгандан кийинки болгон бийлик алмашуу кыргыз элине күтүлгөн жеңилдикти алып келген жок деп белгилейбиз. Кадрлар жана укуктук баш аламандык, мыйзамдуу бийликтин жоктугу, мыйзамдардын одоно бузулушу, кол салуулар жана чет элдик тоо-кен инвестициялык долбоорлорунун мүлкүнүн талкаланышы - мунун бардыгы Кыргыз мамлекетинин Россия сыяктуу эң жакын досу дагы каржылык жардамды токтотуп коюшуна алып келди.
Бул жардам болсо, түздөн-түз "боштуктарды" толтурууга, биздин бюджеттин тешиктерин жамап чыгууга багытталмак.
Тоо-кен компанияларына каршы жасалган кылмыштар дагы оптимизмге окшошпой жатат - компаниялар Кыргыз өлкөсү менен кызматташууну улантуунун кереги барбы же бардыгына кол шилтеп, долбоорлорго чекит коюп, эл аралык сотторго компенсация төлөп берүү өтүнүчү менен кайрылсакпы деп жатышат.
Алдыдагы келечек, чындыгында абдан оор. Ошондой эле коронавирустук инфекциянын экинчи толкуну биринчисинен дагы оор болушу мүмкүн.
Кыргыз Республикасы мамлекет катары ушул көйгөйлөрдүн жана коркунучтардын баарына туруштук бере алабы? Бийликке келгендер укуктук маселелерди чечип, өлкөнүн экономикасын тез арада сактап калууда жетиштүү акылмандыкка жана кыраакылыкка ээ болушабы?
Кырдаал такыр көзөмөлдөн чыгып кете электе, бул суроолорго тез арада жооп табышыбыз керек.
Эгерде саясий-укуктук маселелер турукташтырылбаса, анда экономика жана инвестициялык климат такыр эле кургуйга кулап кетиши мүмкүн.
