Баймат Ниязалиев Б.Н. Ельцин атындагы Кыргыз-Орус Славян окуу жайынын жана Будапешттеги Корвин университетинин бүтүрүүчүсү. Ал талыкпаган эмгектин жана жаңы билимге болгон умтулуунун аркасында АКШдагы Нотр-Дам университетине тапшырып, аталган окуу жайда 130 миң доллар суммасындагы стипендияга ээ болгондугу, окуу жайга кантип өткөндүгү тууралуу SUPER.KG порталына маек курду.
- Өзүңүз тууралуу кененирээк айтып берсеңиз?
- Менин атым Баймат Ниязалиев, 30 жаштамын. Мен Борбордук Азия университетинин Коомдук саясат жана башкаруу институтунун илимий кызматкеримин. Мен Будапешттин Корвина университетинде экономикалык талдоо боюнча магистр даражасына ээмин.
Айыл чарба экономикасы, азык-түлүк коопсуздугу, тоо-кен өндүрүшү жана экономикалык моделдөө боюнча чоң тажрыйбам бар. Ошондой эле Япониянын JICA эл аралык кызматташтык агенттигинде Кыргызстандын аймактарындагы уй этинин нарк чынжырынын маселелери менен алектендим.
Ата-энем бала кезимден эле бийик талаптарды коюп, билимге болгон сүйүүмдү арттырышкан. Төрт жашымда окуп, санай баштадым. Мен бүт үй китепканасын окудум. Башталгыч класста окууну жакшы окучумун, бирок кийин билимге болгон кызыгуум жоголуп кетти. Мектеп кызыксыз көрүнө баштады.
Кийин досторго, баарлашууга көбүрөөк көңүл бура баштадым. Чогуу көп убакыт өткөрдүк, сейилдеп, ойноп, тарбиялык жактан алыс болгон ар кандай темаларды талкууладык. Досторум жашоомдун маанилүү бөлүгүнө айланды, бул өз кезегинде мени окуумдан ого бетер алаксытты.
11-классымда ЖРТга даярдана баштагам, 1-курста 215ке жакын балл топтогом. КРСУнун (Кыргыз-Орус Славян университети) "Экономикадагы математикалык методдор" адистигине тапшыргам. 2013-жылы мектепти аяктагандан бир жыл өткөн соң кайрадан ЖРТга тапшырууну чечип, алтын сертификат алдым, бирок убакытты текке кетирбөө үчүн КРСУда окууну уланттым.
- Келечектеги кесибиңизди тандооңузга ким жардам берди?
- Менин келечектеги адистигимди тандоодо класс жетекчим жана ошол эле учурда математика мугалими Олеся Николаевна чечүүчү роль ойноду. Ал так илимдердеги, өзгөчө математикадагы жөндөмүмдү дайыма белгилеп жүрчү. Анын колдоосу жана насаатчылыгынын аркасында мен өзүмдүн потенциалымды ишке ашырып, карьерамды ушул тармакка байланыштыргым келгенин түшүндүм. Мен ага абдан ыраазымын.
- Жогорку окуу жайга кантип өткөнүңүз тууралуу айтып берсеңиз?
- Мен КМТУ, КРСУ жана "Ала-Тоо" университетин тандадым. Агам экономика факультетине математикалык методдорго тапшырууну кеңеш кылды. Мен анын кеңешине кулак салгам. Натыйжада бюджеттик негизде окууга тапшырдым.
- Студенттик күндөрдөгү кызыктуу окуяларыңыздан айтып берсеңиз?
- Негизи мага студенттик жашоо абдан жакты. Мен көптөгөн досторду таптым, алар ушул күнгө чейин мени менен бирге жана ушул күнгө чейин менин эң жакын адамдарым.
- Окуп жүргөндө кандай кыйынчылыктар болду эле?
- Чынын айтсам, жогорку математиканы окугандыктан математикалык методика факультетинде окуу кыйын болду. Мен китепканада көп убакыт өткөрчүмүн жана көп убакытты окууга арнадым.
Ошондой эле мектепте 5-8-класска чейин окууга жетиштүү көңүл бурбагандыктан маанилүү бир базаны сагындым. Менин группамдагы окуучулардын көбү математикалык билими бар мектеп бүтүрүүчүлөрү болчу. Ишемби, жекшемби күндөрү материалды кармашым керек болчу. Менин оюмча, биздин бөлүмдүн жүктөмү башкаларга караганда күчтүүрөөк болгону менен окуу кызыктуураак болду.
- Окуу жайды бүткөндө кийин кандай жумуш жасадыңыз?
- Университетти аяктагандан кийин жумуш издеп 20дай маектешүүдөн өттүм, бирок баары текке кетти. Мага эч нерсе жакпады же иш берүүчүлөр иш тажрыйбам жок жумушка алууну каалашкан жок. Көңүлүм чөгүп, жадакалса курьер болуп жумушка орношкум келди.
Бирок ийгилик мага жылмайып, Борбор Азия университетинин сынагына туш болуп, бир нече турдан өтүп, илимий изилдөө борборуна жумушка орноштум.
Ошол эле учурда КРСУнун Колдонмо математикалык моделдөө кафедрасына магистратурага тапшырдым. Тилекке каршы, магистратураны бүтүрө алган жокмун, анткени студенттердин аздыгынан багыт жабылып калган болчу.
- Башка эл аралык уюмдарда иштөө тажрыйбаңыз тууралуу айтып берсеңиз?
- Мен БУУнун ФАОсу менен кызматташып, Борбор Азия жана Кавказ өлкөлөрүндө изилдөө жүргүзүп, ар бир өлкө өзүн канчалык маанилүү продукция менен камсыз кыла аларын аныктадым. Изилдөө тогуз азык-түлүктү камтыды жана натыйжалар ар бир өлкө өзүн жашылча-жемиш, эт жана жумуртка менен камсыз кыла аларын көрсөттү. Бирок кант менен буудайдын тартыштыгы байкалган. Биз Борбордук Азиянын айыл чарба министрликтеринин өкүлдөрү менен жыйынтыктоочу тегерек үстөл семинарын өткөрүп, изилдөөнүн жыйынтыгын талкууладык.
2017-жылы Германиянын Лейбниц атындагы Борбордук жана Чыгыш Европадагы агрардык өнүктүрүү институту менен биргеликте Борбор Азия өлкөлөрүндө мал чарбачылыгын жаңылоо долбоорунун үстүндө иштедик. Биз маалыматтарды чогултуп, дыйкандардан сурамжылоо жүргүздүк. Кыргызстандагы жумушумдун бир бөлүгү фермерден сүт берүүчүгө чейинки нарк тизмеги боюнча маалыматтарды чогултуу менен байланышкан. Мен райондорду кыдырып, Чүй облусун кыдырып, фермерлер, сүт ташуучулар менен баарлаштым. Учурда бул темада макала жазып жатам.
- Будапешттеги Корвина университетине кантип өтүп калдыңыз эле?
- КРСУга тапшыруу анчалык деле кыйын болгон жок, Венгриянын экономика боюнча эң мыкты 10 университетинин катарына кирген Будапешттеги Корвинус университетине өтүү бир аз кыйыныраак болду. Мен экономикалык талдоо адистигине тапшырып, жатакананы камтыган Темпус фондунун стипендиясын алдым.
Бул окуум 2019-жылы башталган жана бул менин чет өлкөдө окуудагы биринчи тажрыйбам болду.
- Ал жакка кандай талаптар менен алышты?
- Мен IELTS же TOEFL тапшырышым керек болчу, ал эми балл канчалык жогору болсо, престиждүү университетке кирүү мүмкүнчүлүгү ошончолук чоң болмок. Мен 6 ай даярдандым жана бул убакыттын ичинде англис тилин минималдуу билүүдөн баштап, өзүмдүн чеберчилигимди бир топ жогорулата алдым. Жыйынтыгында IELTSти 7,5 менен тапшырдым. Күн сайын 3-4 саат англис тилин үйрөндүм. Ооба, кыйын болду, бирок сынакка даярдануу убактымды туура башкарууга, тартиптүү болууга жана максатыма жетүү үчүн өжөр болууга үйрөттү.
Биз ошондой эле кирүү экзамендерин тапшырып, мотивация катын жазып, университеттин өкүлдөрү менен маектешүүдөн өтүшүбүз керек болчу.
Кийинчерээк бул тажрыйба мага келечекте жардам берди. Башкаларга чет элдик университеттерге өтүүгө жардам берип жүрдүм.
Бирок мен муну менен токтоп калбайм деп чечтим. АКШда билим алууну кыялданчумун. Бул кыялым 2013-жылы башталган, мен Work and Travel программасына катыштым. Мен Массачусетске бардым. Америкада чөп чабуу, бактарды кыюу жана башка багбанчылык иштерин аткардым. Ал жактан АКШнын масштабын жана мүмкүнчүлүктөрүн көрүп, толкунданып, кайра келип, ушул жерден билим алам деп өзүмө сөз бердим.
- Ошентип АКШдагы Нотр-Дам окуу жайына тапшырып калган экенсиз да?
- Мен тапшыргым келген университеттердин тизмесин түзүп, алардын критерийлерин изилдеп чыктым. Акыркы тизмеге DAAD (Германия), Нотр-Дам жана SMU (АКШ) программалары кирди.
Мен Айыл чарба экономикасы программасы боюнча DAAD стипендиясын алдым, бирок потенциалдуу жетекчи менен пикир келишпестиктен улам баш тарттым.
Аягында АКШнын Нотр-Дам университетин тандадым. Туруктуу өнүгүү боюнча глобалдык иштерге катталып, окуу акысын жана ден соолукту камсыздандырууну толугу менен камтыган 130 миң долларлык стипендияга ээ болдум.
- Окурмандарга кандай каалоо-тилегиңиз бар?
- Окурмандарга, абитуриенттерге, студенттерге эң жакшы инвестиция – бул билимге салынган инвестиция деп айтар элем. Ошондуктан ар дайым билимиңизди өркүндөтүүгө умтулуңуз.
