ЖЫЛНААМА, 12-ДЕКАБРЬ: 66 жыл мурун кыргыз поэзиясынын алп акыны Алыкул Осмонов көз жумган

А.Осмонов Чүй облусуна караштуу Панфилов районундагы Каптал-Арык айылында 1915-жылы 21-мартта жарык дүйнөгө келген. Ата-энесинен эрте ажырап, жетимдиктин азабын да, турмуштун кыйынчылыктарын да башынан өткөрөт. 1925-жылы Фрунзе шаарындагы балдар үйүнө кабыл алынат. Бир аз убакыттан кийин эле ал балдар үйү Токмок шаарына көчүрүлөт. Мына ушул жерде адабий китептерге өтө кызыгып, өз алдынча ыр да жазып көрөт. 14 жашында Фрунзе педагогикалык техникумуна кирип, анын алдындагы адабий ийримге катышып, орустун белгилүү жазуучуларынын чыгармалары менен таанышат. 1930-жылы "Сабаттуу бол" гезитинин сентябрь айындагы санында биринчи жолу анын "Кызыл жүк" деген ыры басылып, адабий тушоосу кесилет.

1935-1950-жылдардын аралыгында анын "Таңдагы ырлар", "Жылдыздуу жаштык", "Чолпонстан", "Махабат", "Жаңы ырлар", "Менин жерим - ырдын жери" деген жыйнактары жарык көргөн. "Мой дом" аттуу ырлар жыйнагы 1950-жылы Москвадан орус тилинде басылып чыккан. Бул китеп жалпы союздук окурмандар тарабынан жылуу кабыл алынып, акындын атагын алыска тараткан. Алыкул Осмонов эң мыкты котормочу да болгон. Ал Александр Пушкин, Уильям Шекспир, Низами, Шота Руставели сыяктуу дүйнөлүк адабияттын алптарынын көркөм дүйнөсү менен кыргыз окурмандарын биринчилерден болуп тааныштырган. Айрыкча улуу акын Шота Руставелинин "Жолборс терисин жамынган баатыр" поэмасынын Алыкул таржымалдаган котормосу аңызга айланып, Шекспирдин "Отелло", "Он экинчи түн" сыяктуу драмаларын да кыргыз көрүүчүлөрү анын котормосу боюнча сахнадан көрүүгө мүмкүнчүлүк алышкан.

Жеке жашоосу

Айдай Жигиталиева - акындын өмүрүндө, ырларында өзгөчө изи калган аялзаты. Замандаштары Алыкул менен болгон Айдайдын мамилесин жөн гана пикирлеш, көз караштары бир теңтуш курбулардын мамилеси деп баалаганы менен, акындын 1937-жылы жазылган сырты чаар кичинекей жука дептерге жазылган күндөлүгү Айдайдын да акынга кезегинде кайдыгер карабаганын далилдейт. Алгачкы махабаты катылган бул дептерди акын өмүр бою сактап жүргөн. Андагы сезимдердин сегиз айга созулганын январда башталган күндөлүктүн август айында бүткөнүнөн улам баамдоого болот. Алыкул менен Айдайдын мамилеси тууралуу көп түркүн божомол кептер айтылат. Алардын биринде элдин ошол кездеги каада-салтына ылайык, кызды ата-энеси башкага кудалап бериши эки жаштын тилегине кедерги болгону да айтылып жүрөт. Акындын өмүрүнө өзгөчө из калтырган Айдай биринчи төрөтүнөн бир айдан кийин көз жумган. Алыкул Осмонов кийинчерээк Зейнеп Сооронбаевага үйлөнүп, Жыпар аттуу кыздуу болот. Төрөлгөндөн 15 күн өткөн соң кызы чарчап калган. Алыкул Осмоновдун үй-музейи

1988-жылы Бишкектеги №68-мектепке, 1990-жылы
№9-китепканага акындын ысымы ыйгарылган. Кыргыз өлкөсүндө жалпысынан 20га жакын мектеп, тоо чокусу (4060 метр) жана бир кемеге Алыкулдун аты берилген. А.Осмоновдун алтымыштан ашык ырларына обон чыгарылып, Мелис Убукеев, Лиля Турусбекова, Сагынбек Ишенов жана Айдай Чотуева сыяктуу кинорежиссёрлор акын тууралуу тасма тартышкан. 1986-жылы Кыргызстан улуттук жазуучулар союзу Алыкул Осмонов атындагы адабий сыйлыкты жана жаштар арасында жыл сайын өтүүчү "Алыкулдун ак боз ат" поэзия майрамын уюштурган.
Залкар акын 1950-жылы 12-декабрда 35 жаш курагында дүйнөдөн кайткан.

12-декабрга карата жылнаама.

Автор: Саадат Токтоболот кызы