Биздин Ошко болгон сапарыбыз сентябрь айында болгон. Шаарга келип тарткан материалдарыбызды берүүгө убакыттын тардыгы, бир жагынан саясаттагы олку солку кырдаалдан улам жумуш күчөп, бул маегимди берүүгө убакыт таппай жаттым.
Убагы өтүп кетти деп таштап салайын десем бир жагынан эмгегимдин текке кетүүсүн каалабасам, бир жагынан багбандын баалуу кеңештерин чыгарбай коюу мүмкүн эмес болчу.
Булардын баары себеп болуп кечиккен блогумду акыры жазып жатам.
Биздин Ошко болгон иш сапарыбыз өтө кызыктуу жана пайдалуу болгонун айта кетпесем болбос. Анда Оштун тоолуу Кара-Кулжасынан баштап Өзгөн, Ноокат жана Араван райондорун түрө кыдырып, керемет жерлерин көрдүк. Айрыкча Араван району тоолору, жылуу климаты өзгөчө өсүмдүктөрү менен эсте калды.
Араван тууралуу бекеринен “ак эмгектен даңкы ааламга тараган, баба дыйкан баатыры көп Араван” деп айтылбаганына ынандым. Аталган райондо анар, курма, пахта, жүзүм, алма, алмурут, деги койчу мөмө-жемиштин бардык түрү өсөт. Аталган аймакта жер аянты да тегиз, дыйканчылык кылууга өзгөчө ыңгайлуу.
Жергиликтүү жашоочулар короосунда бышкан мөмө-жемишти терип, жолдун жээгине алып чыгып сатышат. Араванды көрүү үчүн келип, жолдон саргайып бышып турган курмага көз чалдыкты. Жанымдагы кесиптештериме "курманы өмүрүмдө биринчи жолу көрүшүм, жанына барып көрүп, даамын таталы" деп сунуш кылдым. Алар да дароо макул болуп, курма өскөн жер аянтын көздөй унааны зуу коюп, жөнөп калдык.
Биз барган 28 сотых жер аянтында өсүп турган курма багы Тургунбай Атаев аттуу багбанга тиешелүү болуп чыкты. Ал бизди жылуу тосуп алып, короосуна баштап кирди. Багбандын короосунда бир эле курма өсүмдүгү эмес, анардын да өсүп турганын көрдүк. Жемиштердин аңкыган жыты мурдубузду жарып, курманы татып көрүүгө кызыгып жаттык.
Аны айттырбай байкаган багбан короодогу курма дарагынан бышкан кызыл курманы үзүп, жакын аралыкта аны жууганга суу жоктугун эске алдыбы, айтор ыңгайсыздана түштү. Саамга ойлоно калып үстүңкү кийиминин чөнтөгүнө курманы аарчып берип, татып көрүүмдү өтүнүп, таза аарчылган курманы колума карматты. Эми ал курманын шириндигин, ширелүүлүгүн сөз менен айтуу мүмкүн эмес, тамшана жедим.
Кызыгы курма багынын ээси Тургунбай ата өзгөчө позитивдүү адам экен. Ал сүйлөгөндө тамаша аралаштырып сүйлөп, мени эле эмес биздин баарыбызды каткырыкка бөлөдү. Айрыкча анын чабылып сүйлөгөнү, мээримдүү караганы чоң атамды эстетип турду. Менин чоң атам дагы багбан болгон, ал ар бир көчөттү өзгөчө мээрим менен карап, аларды бутап жүргөнү эсимде калыптыр.
Багбан курманын бир түбүнөн 40-50 килограммга чейин түшүм жыйнап ала турганына токтолуп, өз ишинин жыргалы менен түйшүгүн айтып берди. Анын короосунда мөмөнүн “королевский”, “свеча”, “шоколад”, жана “лимон" аттуу түрлөрү өсөт. Багбандын айтымында, курма жалбырагы көгөрүп мөмө алганга чейин тынымсыз суу ичип турууну талап кылган өсүмдүк. Ошондой эле өсүмдүктүн ашыкча шактарын тынымсыз кыркып, дары-дармекти убагында берип туруу керек. Бирок бул түйшүктөрдүн баары өсүмдүк мөмө бергенде унутулуп, багбанга чыныгы ырахат тартуулайт.
"Менин короомдо өсүп турган курмага беш жыл болду. Бул өсүмдүктөрдү мен үлүш жериме эккемин. Курма бейиштин мөмөсү деп айтылат, ал өтө ширин, жегиликтүү келип, сууну жакшы көрөт. Бирок ал суукка чыдамы жок болгондуктан алгачкы үч жылында үшүк алып кетпесин деп көп эмгек жумшайбыз, башкача айтканда, сууктан чүмкөп жерге көмөбүз", - деди багбан.
"Бир жумуш баштоодо бир эле өзүң пайда таппай, анын элге да пайдалуу болгону эң жакшы" деген каарманым курманы адамдар үчүн пайдалуу болгонунан улам өстүргөнүн айтып, мөмөнүн пайдалуу жактарын да айтып берди.
"Курма мөмөсү өтө көп ооруларга даба. Мисалы, ал богок оорусу, ичеги оорулары, андагы жаралар үчүн табылгыс дары. Бул касиетттүү өсүмдүктү өстүргөнүмдүн да себеби ошол", - деди багбан.
Ошентип биз курма багынан курманы тамшана жеп, багбандан аны өстүрүүнүн сырларын үйрөнүп сапарыбызды андан ары уладык.
