31-март күнү Бурса шаарында өткөн ТҮРКСОЙ уюмуна мүчө мамлекеттердин маданият министрлеринин кезексиз жыйынында бир добуштан колдоого алынып, ТҮРКСОЙ уюмунун баш катчысы болуп Султан Раев дайындалды. Буга чейин аталган уюм Кыргыз жергесинде дагы масштабдуу көптөгөн иш-чараларды өткөрүп келди. Бул ирет биз ТҮРКСОЙ уюму тууралуу айтып бермекчибиз.
ТҮРКСОЙ эл аралык уюму 1993-жылы түзүлгөн жана анын штаб-квартирасы Анкара шаарында жайгашкан. Бул уюмга Азербайжан, Казакстан, Кыргызстан, Түркия, Өзбекстан, Түркмөнстан негизги мүчө. Эл аралык Түрк маданияты уюму - ТҮРКСОЙ - Түрк дүйнөсүнүн ЮНЕСКОсу болуп эсептелет.
Түндүк Кипр Түрк Республикасы жана Орусия Федерациясынын автономиялуу республикалары, Татарстан, Башкортостан, Алтай, Саха, Тува, Хакасия жана Гагаузия ТҮРКСОЙго байкоочу мүчө мамлекеттер катарында кошулду. ТҮРКСОЙ түзүлгөндөн бери түрк элдеринин ортосундагы бир туугандык жана тилектештик байланыштарын чыңдоо, жалпы түрк маданиятын келечек муундарга өткөрүп берүү жана аны менен дүйнө жүзүн тааныштыруу максатында иштеп келе жатат. Уюм 1993-жылдан бери өз ишмердүүлүгүн Түрк Кеңеши, Түрк академиясы, Түрк маданияты жана мурасы фонду менен биргеликте жүргүзөт. Ошондой эле ТҮРКСОЙ бирдей принциптерди жана максаттарды көздөгөн ЮНЕСКО жана ИСЕСКО менен кызматташат.
Бул эл аралык уюмду буга дейре Азербайжандын белгилүү искусство ишмери, атактуу ырчы Полад Бюль-Бюль оглы, Казакстандын маданий жана коомдук ишмери Дюсен Касеинов жетектеп келген. Жазуучу, драматург, Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгынын лауреаты Раев 2020-жылдан бери башкы катчынын орун басары болуп иштеп жаткан.
Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министри Азамат Жаманкулов буларга токтолду.
"Бурса шаары 2022-жылы Түрк дүйнөсүнүн маданий борбору деп жарыяланган. Түрк дүйнөсүнүн маданият министрлери чогулуп жыйын өткөрдүк. Буга чейин ТҮРКСОЙ уюмунун баш катчысын алмаштыруу боюнча макулдашуу бар эле. Баш катчылык ушу жылдан тарта Кыргызстанга өтмөк, биз Султан Акимович Раевдин талапкерлигин көрсөттүк, алар колдоп беришти. ТҮРКСОЙдун камчысын Кыргызстан алды. Бул уюмду Кыргызстан башкарат. Буга чейин да ТҮРКСОЙ менен түрк элдерин бири-бирине жакындатуу, ынтымакты чыңдоо максатында бир катар жакшы долбоорлор ишке ашып келди. Султан Акимович өзүнүн буга чейинки мол тажрыйбасы менен түрк дүйнөсүнө чоң салым кошо алат деп ойлойм. Азыр өзү да көп пландарын айтып жатат", - деди ал.
Белгилүү илимпоз, түрколог Нурдин Усеев Раевдин жетекчиликке келиши чындап эл аралык уюм экендигинен кабар берет дейт.
Султан агайдын ТҮРКСОЙго жетекчи болушу - түрк мамлекеттеринин ортосунда түзүлгөн уюмдардын чындап эл аралык болуп жатканын чагылдырат. Себеби кезек Кыргызстанга келип, Кыргыз өлкөсүнүн өкүлү ал жерге жетекчи болуп жатат. Бул уюмдун орток уюм болуп калыптанып бүткөнүн чагылдырат. ТҮРКСОЙ уюмунун масаты белгилүү - түрк элдеринин маданиятын дүйнөгө жайылтуу. Уюмдун баш катчысы кыргыз маданиятына кандай мамиле кылса, өзбек, түрк, казак маданиятына дагы ошондой мамиле кылыш керек. Бир гана кыргыз маданиятына көңүл бурушу уюмдун максатына туура келбей калат. Бирок эл аралык уюмдун баш катчысы болуп кыргыз маданият өкүлүнүн дайындалып жатышы кыргыз маданияты үчүн кандайдыр бир даражада жакшы көрүнүш деп айтсак болот.
Белгилүү жазуучу, драматург Султан Раев алдыдагы пландары көп экендигин айтты.
"Бул эл аралык аренада маданият тармагындагы кадыр-барктуу, түрк цивилизациясынын башын бириктирип турган уюм. ТҮРКСОЙдун негизги максаты - маданият аркылуу бардык түрк мамлекеттеринин интеграциясын бекемдөө, маданият аркылуу жакындашуу, түрк тилдүү элди бириктирип турган руханий көпүрө болуу. Эң негизги маселебиз түрк дүйнөсүндөгү маданий интеграцияны күчөтүү болуп саналат.
Алдыдагы 5 жылдагы пландарым көп. Маданий интеграцияны калыптандыруу, өнүктүрүү, бекемдөө багытындагы иш-чараларды өткөрүү. Буга чейин иш-чаралар өтүп келгени менен локалдык мүнөздө болгон. Биз болсо голобалдык маанидеги иш-чараларды өткөрөлү деп турабыз. Улуттук адабиятты жайылтуу боюнча конкреттүү иштерди жасоо ниетибиз бар. Бул маселе музыкага, киного да байланыштуу. Ошондой эле түрк дүйнөсүндөгү чыгармачыл адамдардын башын бириктирген форум өткөрүүнү пландап жатабыз. Анда маданияттагы тренддерди аныктап, бири-бирибиз менен жолугушуп турушубуз керек.
2023-жылы Айтматовдун 95 жылдыгы болот. Ошону Айтматовдун Ысык-Көл форуму деп өткөрөлү деп сүйлөшүп жатабыз. Аны жөн эле иш-чара кылбастан статусун, масштабын чоң кылып өткөрсөк дейбиз", - деди ал.
