КҮНСОБОЛ: Жогорку Кеңештин жасай турган жумушу чиновниктерди дресс-коддон өткөрүүбү?

Кечээ, 16-январда депутат Алмазбек Токторов Баштапкы кесиптик билим берүү агенттигинин өкүлү Талантбек Тынысовду "Жогорку Кеңешке футболка кийип келиптирсиз" деп сынга алган. Вице-спикер Мирлан Бакиров бул сындан кийин "бул жер базарбы?" деп Тынысовду жыйындан чыгарып салган.

Мындан улам SUPER.KG порталы "Жогорку Кеңештин жасай турган жумушу чиновниктерди дресс-коддон өткөрүүбү?" деп собол салды.

ЖОЛДОШОВА: “Парламент өкмөт өкүлүнүн түшүндүргөн жагдайын кабыл алып, маселени кароону улантышса болмок”

Жогорку Кеңештин экс-депутаты Жылдызкан Жолдошова чиновникке орой мамиле жасабоо керек болчу дейт.

“Жогорку Кеңеш - эл өкүлдөрүнүн жыйыны өтө турган бийликтин бир бутагы. Ал жердин оң жагында президент отурат. Ошондуктан Жогорку Кеңешке кийинип келүү этикасы бар. Жөнөкөй пол жууган адамдан баштап кийинүү тартиби айтылган. Бирок кечээги окуяны форс-мажордук жагдай деп коёт. Эгерде ал кишинин жетекчиси ооруп калып, ошол кызматкер жумушуна жөнөкөй эле кийинип келсе, ага орой мамиле жасабоо керек. Ал киши депутаттардын суроолоруна жооп берип жаткандан кийин орой мамиле кылбай, анын түшүндүргөн жагдайын кабыл алып, маселени кароону улантышса болмок. Анткени ошол жактагы маселе каралып, чечилиши керек да. Маселени чечүү үчүн келген чиновниктин түшүндүргөн жагдайы менен эсептешүү зарыл. Себеби ал киши Жогорку Кеңештин жыйынына барарын билбептир. Эгер билсе ар бир адамдын гардеробунда костюм шымы жана ак көйнөгү болот. Негизи эле Жогорку Кеңешке келген адамга кылдат мамиле кылынса деп ойлойм”, - деди Жолдошова.

СООРОНКУЛОВА: “Депутаттар бийлигин көрсөтөйүн деп жатышып, деңгээлинин төмөндүгүн көрсөтүп коюшту”

Конституциялык палатанын мурдагы судьясы Клара Сооронкулова Жогорку Кеңеште кандай учур болбосун депутаттар этиканы сакташы керек экенин айтты.

“Жогорку Кеңештин депутаттары өздөрүнө бир эрежелерди киргизип алышкан го. Ал жерге өкмөттүн өкүлү футболкачан эмес, жемпирдин сыртынан костюм кийип келиптир. Кандай болбосун депутаттар деле этиканы сакташы керек. Элдин көзүнчө мамлекеттик кызматкерди минтип мазактаганы туура эмес. Жеке өзүм мазактоо катары кабыл алдым. Жалпы коомчулук деле ошондой кабыл алды. Чындыгында мындай эрежелер бар болсо, анда ал кишиге акырын айтып коюшса болмок. Ошол жерден деле бирөөдөн көйнөк таап кие калат эле. Бул жерде бийлигин көрсөтөйүн дедиби? Айтор, депутаттар бийлигин көрсөтөйүн деп жатышып, деңгээлинин төмөндүгүн көрсөтүп коюшту. Биринчиден, мындай көрүнүш маданиятсыздык, экинчиден, депутаттар өздөрүн адамгерчилик жактан терс көрсөтүп алышты”, - деди Сооронкулова.

АКЫЛБЕК: “Депутаттар кийимди эмес, эң алсыз парламент катары тарыхка кирип жатканын ойлонушу зарыл”

Саясий серепчи Нурсултан Акылбек Жогорку Кеңешке келген адамды "эмнеге жылмайып жатасың? Классикалык стилде кийинип келбептирсиң" деп залдан кууп чыгарган окуялар арбыганын айтты.

“Кечээ Жогорку Кеңеште болгон көрүнүш күндөн-күнгө кайталанып жатат. Депутаттар өздөрү комитеттердин же депутаттык комиссиялардын жыйындарына кантип келгенин караса жакшы болмок. Бул киши костюмчан келсе, ал жерде футболка кийген депутаттар отурушат. Өздөрүнө өздөрү мамлекеттик наам беришип, бирок чыныгы мамлекетке керектүү, маанилүү суроолорго келгенде үн чыгарышпайт. Бирөө дагы өкмөттөн эмнеге экономикалык көрсөткүчтөр төмөндөп жатат? Коомдогу нааразычылыктар эмнеден улам көп болууда? Ошондой эле социалдык тармакты жетектеген министрден “эмне үчүн балдар көп зомбулукка учурап жатат” деп сураган бир дагы депутат жок. Эл өкүлдөрү ким, кандай кийинип келгенин сындабастан, өздөрүнүн мыйзам чыгаруу функциясы эмнеге начарлап кеткенине саресеп салышы керек. Ошону менен катар эмнеге алар кабыл алган мыйзамдарда чоң каталар кетип жатканын, эмне үчүн текшерүү иштерин толук аткара албай, эң алсыз парламент катары тарыхка кирип жатканын ойлонушу зарыл”, - деди Акылбек.

ОШУРАХУНОВА: “Кийим-кече парламентке кирүүгө тоскоолдуктарды жаратып калды, демек, аны жокко чыгаруу эле туура”

Укук коргоочу Динара Ошурахунова мындай окуялар көп эле жолу кайталанганын билдирди.

“Жогорку Кеңеште кечээ болгон окуя чоң резонанс жаратып, карапайым калкты нааразы кылды. Келген адамдардын кийимине тийишип, сырткы кебетесин басмырлап, эч кандай жашоону жакшыртууга аракет жасабай жатышат деген нааразычылык чыкты. Бул кечээ болгон окуядан кийин башталган жок. Ооба, дресс-код болушу керек, бирок элдин баары ал жакка ич кийимчен же халатчан барып жаткан жок да. Ал жерге элдер маселени чечүү максатында кайрылышат. Сырткы келбетке эмес, ал адам айтып келген маселеге көңүл буруу зарыл. Акыркы учурларда кийим-кече парламентке кирүүгө тоскоолдуктарды жаратып калды, демек, аны жокко чыгаруу эле туура”, - дейт Ошурахунова.

КАДЫРБЕКОВ: “Ар бир чөйрөнүн кийинүү боюнча өз этикети бар, бирок түшүнүү менен адамдын аброюн да сыйлоо керек”

"Ыйман" фондунун төрагасы Нуржигит Кадырбеков ар бир маселени сылык түрдө чечсе болорун айтты.

"Мамлекеттик кызматкердин этикасы деген түшүнүк бар, дресс-код - анын маанилүү бөлүгү. Протокол, дипломатиялык этикет деген да нерселер бар. Дресс-код мамлекеттик кызматкердин этикетине кирет. Ак Үйдө аппаратта иштеп жүргөндө жай мезгилинде аба ырайы өтө ысык болгон учурда гана галстук тагынбоого уруксат берилчү. А башка мезгилдерде галстук дайыма тагынып жүрүү талабы бар. Мамлекеттик кызматкерлерге кийинүүдө талаптар сөзсүз болот. Дин чөйрөсү болобу, светтик, дипломатиялык, мамлекеттик кызмат чөйрөсүндө болобу дресс-код бар. Кайсы чөйрө болсо да өзүнүн уставы менен баруу керек.

Кызуу талкууга алынган адамды айыптагым келбейт. Негизги айта турчу нерсе, мамлекеттик кызматтагыларды Жогорку Кеңешке күтүүсүз жерден чакыра беришет. Ал адам деле күтүүсүз барып калган, аны да түшүнүү менен кароо зарыл эле. Адамдын аброюн сыйлоо кажет. Кемчилиги болсо колдон келсе жашырган оң. Коррупцияга жол ачып, жеп жатса ачык айтуу зарыл. Төшүмдө “значогум”, мандатым бар деп орой түрдө айткандарына кошулбайм, ал адамдын да туугандары, достору бар, аны да сыйлоо керек”, - дейт Кадырбеков.

ЛОЖНИКОВ: “Кечээ депутаттар жөнөкөй кызматкерди эле эмес, бүт кыргыз элин кемсинтти”

Журналист Дмитрий Ложников Жогорку Кеңешке дресс-код коюлушуна каршы экенин айтты.

“Жогорку Кеңеш элдин кызыкчылыгын ойлогон орган болуп, ачык иш алып барышы кажет. Жарандар эл өкүлдөрүнө өз көйгөйлөрүн айтып келгенде өзгөчөлөнүп кийинүүнүн кереги жок. Кийимге чектөө коюп, "карапайым адамдар дагы костюм менен кирсин" деген туура эмес. Кечээ депутаттар жөнөкөй кызматкерди эле эмес, бүт кыргыз элин кемсинтти. Анын айлык акысы деле башкалар сыяктуу көп болбошу мүмкүн. Аны кемсинтүү менен өздөрү уят болуп калышты. Чиновник адам жыйынга акыл-эсин алып келип жатса кийиминде эмне иши бар? “Ордуңуздан туруп өзүңүздү тааныштырыңыз” дегени эмнеси? Депутатты эл шайлаган, ал эл өкүлү”, - деди Ложников.

МЫРЗА: “Жогорку Кеңештин курамы начар болуп ким, кандай кийингенин талкуулаганы өкүндүрөт”

Жарандык активист Айбек Мырза депутаттар өздөрүн бийик көрсөткүсү келди дейт.

“Уяттуу иш. Бири айылдан келет, бири шаардан келет да. Ар кандай кийим-кече кийип келишет. Анан аларды дресс-код менен өткөрүү такыр туура эмес. Биринчиден, бул карапайым элди кыйноо. Экинчиден, элден алыстоо. Үчүнчүдөн, өздөрүнүн статусун каста катары көргөнү туура эмес. Өздөрүн аябай бийик көрсөткүсү келгенин байкадым. Мен да бир жолу Жогорку Кеңешке чакырылып калдым. Жакшынакай эле классикалык стилде кийинип жүргөм. Бирок шымым жынсы болгондуктан киргизбей коюп, ыңгайсыз абалда калгам.

Жогорку Кеңештин курамы ушундай начар болгону өкүндүрөт. Элдин турмушун оңдой турган, экономиканы көтөрө турган мыйзам долбоорлорун, өкмөттү курагандын, жакшы кадрларды бекиткендин ордуна пас деңгээлге түшүп кетти. Жогорку Кеңеш “сен эмнеге мындай кийинип келдиң? Эмнеге кыйшык карап койдуң? Сен катуу кыйкырып койдуң” деген маселелерди көтөрүп, элди талкуулап жатканы өкүндүрөт.

Ал эсепчинин да кадыр-баркына шек келтиришти. Коомчулуктун көзүнчө улгайган эле кишини уяткаргандары туура эмес көрүнүш. Ал да бирөөнүн атасы, куда-сөөгү бар, такыр эле туура эмес кийинип барган болсо эскертүү менен деле чектелишсе болмок. Өзүнчө чыгарып алып, “сиз туура эмес кийинип келиптирсиз” деп айтса деле болмок да”, - дейт ал.

ҮСӨЙҮН: “Жогорку Кеңештин деңгээли кандай экенин билчүбүз. Кечээтен бери аны дагы бышыктап көрсөтүшкөнү өкүнүчтүү”

Активист Улан Үсөйүн бир гана Жогорку Кеңеште эмес, Кыргыз мамлекетиндеги жарандар кийимге карап мамиле кылып калышканын айтты.

“Жогорку Кеңеште эмес, Кыргыз мамлекетиндеги жарандар кийимге карап мамиле кылганы мага жага бербейт. Негизи учурда курсагы тойбой жаткандар бар. Ал эми курсагы тойгондор элге көрүнүш керек деген түшүнүк менен жашайт. Бул нерсе бизде жугуштуу оору сыяктуу болуп калды. Жогорку Кеңеш, жөнөкөй эл болобу ар бир адам кийими, анын сырткы келбетине карабашы керек. Тескерисинче, адамдын акылы, ички дүйнөсүнө карап мамиле кылынышы зарыл.

“Балык башынан сасыйт” дегендей Жогорку Кеңештен баштап, бардык жерде ушундай көрүнүш болуп кетти. “Алыбай алына жараша” деп коёт. Алыбыз ошого эле жетип жатат. Ички дүйнөнүн байлыгы, иш жөнүндө сүйлөшпөй, сырткы көрүнүш менен эле күрөшүп жатабыз. Менин жеке пикиримде өкмөттө болобу, Жогорку Кеңеште болобу дресс-код деген болбошу керек. Кийим эч нерсени чечпеши зарыл. Аны биз адам катары карашыбыз абзел. Буга чейин эле Жогорку Кеңештин деңгээли кандай экенин билчүбүз. Эми кечээтен бери аны дагы бышыктап көрсөтүшкөнү өкүнүчтүү. “Уялбагандан өзүң уял” деген сөз бар го, алар уялбайт деле, мындай нерселерден өзүбүз уялышыбыз керек”, - деди Үсөйүн.

ТЫНАЕВ: “Депутаттар сын айтуудан мурда кынтыкты өздөрүнөн издеп көрүшсүн”

Медиа эксперт Азамат Тынаевдин айтымында, Жогорку Кеңештин жыйындар залына жеткенге чейин 2-3 өткөрмө пункту бар. Депутаттар мындай дооматтарын күзөттө турган кызматкерлерге коюшу керек.

“Жогорку Кеңештеги дресс-код алардын ички иши. Мекеме катары ал жакка келген кишилерди кийим-кечеси тууралуу кандайдыр бир чечимдерди кабыл алганга толугу менен укуктуу. Жеке эле парламентте эмес, ар бир мекеменин ички мыйзамдары болот. Ал жагын түшүнөбүз. Бирок кептин баары адамга күнөө коюп, орой мамиле жасаганда болуп жатат. Биринчиден, Жогорку Кеңештин жыйынына кандайча кирип калганын сураш керек болчу. Анткени ал жакка кирүү үчүн бир эмес, 2-3 жердеги күзөтчүлөрдүн текшерүүсүнөн өтөт. Анан ал жакта отуруп алышып мындай кийин деп “Модный приговор” телеберүүсүнөн бетер сынашат. Андай болсо эмнеге өткөрмө тосмолордон унчукпай киргизишет? Депутаттар мындай дооматтарын күзөттө турган кызматкерлерге коюшу керек эле. Ошондуктан ал жакта отуруп сын-пикир айтардан мурда кынтыкты өздөрүнөн издеп көрүшсүн. Саясатчылар, депутаттарда дагы өзгөчө этика болушу керек. Бул бир гана депутаттарда эмес, бардык жарандардын ортосунда адамдык сапаттын принциптери болушу зарыл”, - деди Тынаев.

Автор: Бектур Токтоноев